@Lawatka223 szykuje się na wojnę. Użytkownik TikToka, którego profilowe zdjęcie przedstawia człowieka w pustynnym hełmie, ciemnych okularach i bandanie w kolorze khaki zasłaniającej większość twarzy, pakuje swoje wyposażenie polowe. Pas z amunicją, hełm, kamizelka kuloodporna - wszystko przygotowane do wylotu. Z podpisem “skoro Iran dalej sobie pogrywa”. Wkrótce wrzuca też nagranie z długim pióropuszem dymu wydobywającego się z jakiegoś obiektu na pustyni. “Iran nie jest gotowy na to g…”.
ZOBACZ: Wymyśl maszynę do zbierania truskawek i zostań milionerem
Użytkownik @Lawatka223 nie podaje swojego nazwiska, ale wszystko, co publikuje w internecie sugeruje, że jest niezwykle entuzjastycznie nastawionym do służby członkiem amerykańskich sił zbrojnych. Jego wpisy śledzi niemal 12 tys. osób. Ale, zdaniem amerykańskich władz, gra w drużynie przeciwnika.
Technologiczna "zimna wojna"
Pentagon już na początku tego roku zabronił żołnierzom korzystania z aplikacji na służbowych telefonach. "Jest uznawana za cyberzagrożenie" wyjaśniła oficjalnemu portalowi military.com rzeczniczka U.S. Army ppłk. Robin Ochoa. Formalnie chodziło o to, że aplikacja może przechowywać dane użytkowników na serwerach u siebie w kraju.
Amerykańskie siły zbrojne bardzo nieufnie patrzą na cywilne apki od czasu, kiedy popularna aplikacja biegowa Strava opublikowała w swoim noworocznym podsumowaniu, najpopularniejsze trasy biegowe swoich użytkowników, także tych, którzy stacjonowali w ściśle tajnych amerykańskich bazach na całym świecie. Jakiś zapalony rowerzysta narysował w ten sposób mapę słynnej Strefy 51, po prostu jeżdżąc po niej z włączoną aplikacją.
Ale tym razem chodzi o coś więcej, niż troska o dane osobowe i wycieki informacji. Kilka miesięcy później prezydent Donald Trump zagroził całkowitym wyrzuceniem apki z terytorium USA. TikTok stał się polem bitwy nowej, technologicznej zimnej wojny.
Jeszcze niedawno, kilka - kilkanaście lat temu geopolityka kręciła się wokół tych samych zasobów, o które mocarstwa rywalizowały od dziesiątków, jeśli nie setek lat. O ziemię, wodę i surowce, takie jak ropa. Internet interesował głównie młodocianych miliarderów.
Uważam, że dominowało myślenie dwudziestowieczne, że trzeba pilnować embargo na technologie hardware, natomiast software jest drugorzędny - mówi prof. Dariusz Jemielniak, badacz internetu z Akademii Leona Koźmińskiego. - Oczywiście współcześnie wiemy, że to absurd, software jest wszystkim, hardware jest niczym, a w każdym razie usługi niematerialne tworzą kluczową wartość dodaną. Nie bez powodu Tesla ma tak dużą wartość rynkową - to pierwszy producent samochodów, który zrozumiał, że software jest najważniejszy.
Wśród mocarstw pierwsi zrozumieli to Chińczycy. Ich cały sektor nowych technologii rozkwitł dzięki temu, że entuzjastycznie przyjmowali zachodni hardware, ale internetowym gigantom z Doliny Krzemowej postawili tamę tak skutecznie, że dziś ani Facebook, ani Google, ani Amazon nie mają w Chinach żadnego znaczenia. Ich miejsce zajęły miejscowe firmy, które, nie musząc konkurować z miliardowymi inwestycjami Amerykanów, rozrosły się do ogromnych rozmiarów. Komunikator WeChat, popularny nie tylko w Chinach, ale i w całej Azji, ma już ponad miliard użytkowników. Ponad 400 milionów z nich wykorzystuje go do internetowych płatności.
Strategia strzeżonego ogrodu
Stworzyli w ten sposób zupełnie osobny ekosystem, alternatywnych, niezależnych od USA czy Europy usług i infrastruktury, które tylko miejscami pokrywają się z tymi znanymi użytkownikowi z Polski. Chiński internet jest dla Polaka zupełnie obcym miejscem. I może być przedsmakiem przyszłości.
Chiny jak najbardziej konsekwentnie realizują strategię strzeżonego ogrodu, co ma dla nich korzyści zarówno gospodarcze - stworzenie gigantów na własnym rynku lokalnym możliwe dzięki wczesnej ochronie przed konkurencją globalną, jak i polityczne - możliwość inwigilacji i używania "neutralnych" technologii do kontroli obywateli - tłumaczy Jemielniak.
Jedynym chińskim internetowym gigantem, który próbował z tego “strzeżonego ogrodu” się wyłamać i podbić zachodnie rynki był właśnie TikTok, który tylko w USA ma ponad 50 mln użytkowników. Stąd próby jego zablokowania można uznać za rewanż Amerykanów - “wy zablokowaliście naszego Facebooka, to my nie pozwolimy waszej aplikacji na spokojne gromadzenie danych o Amerykanach”. Ale problem jest głębszy. Nie chodzi tylko o infrastrukturę czy pieniądze, chodzi o cały model funkcjonowania społeczeństwa. Różnice między zachodnim a chińskim pojmowaniem tego, czym ma być internet, nie są mniejsze niż te, które dzieliły kiedyś systemy USA i ZSRR.
W Chinach internet jest przede wszystkim narzędziem kontroli. Opracowywany tam od 2007 roku system “kredytu społecznego” ma oceniać zachowanie wszystkich obywateli niemal na każdym polu ich życia i odpowiednio ich nagradzać lub karać. Choćby uniemożliwiając zakup biletów lotniczych czy utrudniając dzieciom zdobycie miejsc w dobrych szkołach. To oparty o Internet system "kija i marchewki", nadzoru nad całym społeczeństwem, w budowanie którego zaangażowani są wszyscy - od operatorów kamer monitoringu po systemy płatności internetowych. Wszystkie chińskie firmy internetowe mają obowiązek udostępniać państwu dane użytkowników. I, co ważne, Chiny eksportują ten system do innych krajów.
ZOBACZ: Chińska recepta na długowieczność
Podobne, mniej czy bardziej kompletne systemy nadzoru, powstają już w Wenezueli (“Karta Ojczyzny”), Ekwadorze, Sri Lance, Zambii, Etiopii, Mongolii, Zimbabwe czy Malezji, wszędzie w oparciu o chiński know-how. Brazylijski prezydent Jair Bolsanaro chce, żeby wszystkie kamery monitoringu w kraju zostały obowiązkowo wyposażone w algorytmy - zapewne chińskie - rozpoznawania twarzy. Przy pomocy technologii stopniowo, kolejne państwa przyswajają sobie chiński model funkcjonowania społeczeństwa.
I tutaj pojawiają się porównania TikToka do zimnowojennej rywalizacji. "Jeśli Chiny prowadzą ofensywę przeciwko liberalizmowi nie tylko wewnątrz swoich granic, ale i wewnątrz naszych, to jest w naszym interesie odciąć czynnik zarażenia, który działa doskonale, bo został genialnie zaprojektowany tak, by dawać ludziom to, czego chcą” - pisze analityk technologiczny Ben Thompson. W zimnowojennej narracji TikTok nie jest zwykłą aplikacją - jest bronią wymierzoną w Zachód i jego wartości.
Walka na aplikacje
Na razie wojna o TikToka dobiega końca. W obliczu amerykańskiego embarga, jego właściciel zgodził się sprzedać aplikację amerykańskiemu inwestorowi. Za około 50 mld USD ma ją kupić Microsoft bądź Oracle. Ale to dopiero początek tej rywalizacji, a walka na aplikacje, choć wydaje się trywialna, może doprowadzić do pęknięcia porównywalnego do “żelaznej kurtyny” - powstania dwóch niekompatybilnych ze sobą internetów, dwóch technologicznych światów równoległych bez wspólnych elementów. Internet, z siły scalającej świat, stałby się narzędziem jego ostatecznego podziału. I bronią w nowej zimnej wojnie.
Opcja atomowa to odcięcie np. całego zbioru aplikacji i stron, które nie zastosują się do wymogów państwa. Można sobie wyobrazić, że np. Chiny zabronią działania serwisom, które będą przechowywały dane poza terenem Chin, albo które nie dadzą dostępu do nich "na potrzeby bezpieczeństwa i dobra publicznego" - mówi prof. Jemielniak. - Trudno będzie z tym polemizować, kiedy sami oczekujemy, że rządy państw zachodnich dokładnie tak samo faktycznie zwiększą kontrolę nad dużymi korporacjami. Koniec końców doprowadzi to do wyhodowania w pełni autonomicznych ekosystemów.
A dotychczasowe “potyczki” - banowanie Facebooka, Google’a czy WeChata, to dopiero przygrywka. Prawdziwa bitwa o dusze internetu wiąże się z technologią 5G.
Bo w przypadku 5G gra idzie o wszystko - to skok technologiczny na miarę upowszechnienia się internetu jako takiego na początku XXI wieku - tłumaczy prof. Jemielniak. - Trudno będzie rozróżnić sankcje, które wynikną z faktycznych zagrożeń bezpieczeństwa od sankcji, które wynikną z rywalizacji gospodarczej. Co gorsza, zagrożenia bezpieczeństwa będą zazwyczaj niewykrywalne, bo w oprogramowaniu chipów bardzo łatwo ukryć funkcje poza specyfikacją.
Na razie jednak “wojny apkowe” stają się już jednym z narzędzi w arsenale państw prowadzących wojny całkiem realne. 15 czerwca, w odległej, himalajskiej dolinie, żołnierze dwóch atomowych supermocarstw stoczyli krwawą bitwę na maczugi, pięści i kamienie o panowanie nad strategicznym odcinkiem drogi. W stoczonej nocą na skraju przepaści walce zginęło 20 żołnierzy strony indyjskiej i nieznana liczba Chińczyków.
Kiedyś odpowiedzią na taki incydent byłaby militarna eskalacja. Dziś - sięga się po inną broń. Indie natychmiast zablokowały działanie na swoim terytorium 59 chińskich aplikacji smartfonowych. Wyrzucenie ze swojego TikToka jest w geopolityce 2020 roku tym, czym jeszcze niedawno był ostrzał artyleryjski.
Komentarze